Domy Urzędniczej Spółdzielni Mieszkaniowej w Jiczynie

Początki spółdzielni mieszkaniowych w naszym regionie sięgają połowy XIX wieku. Ich rozwojowi znacząco pomogła ustawa o państwowym funduszu mieszkaniowym z 1910 roku. W Jiczynie powstały wówczas różne spółdzielnie budowlane i mieszkaniowe. Jedną z nich była Urzędnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa w Jiczynie, zarejestrowana spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółdzielnia zamierzała zrealizować budowę domów mieszkalnych przy nowo powstającej ulicy Tyršova, na której zakupiła dwie działki budowlane. Wybudowano na nich domy nr 353 i 354. Intencją spółdzielni było maksymalne wykorzystanie terenu budowlanego, dlatego w 1911 roku podjęto starania o zgodę na budowę trzypiętrowego budynku. Sprzeciwiali się temu właściciele już stojących sąsiednich domów oraz inżynier miejski Bedřich Pek. Budową według planów architekta i budowniczego Jaroslava Hortlíka z Sobotki kierował miejscowy budowniczy Karel Vorel. Oba budynki zostały oddane do użytku w 1914 roku.

Dom w zabudowie szeregowej, ostatecznie zbudowany zgodnie z planem regulacyjnym, ma dwuspadowy dach. Układ był stosunkowo tradycyjny: sień i klatka schodowa usytuowane na ścianie południowej oraz pomieszczenia mieszkalne w części północnej. Zaprojektowano tu w sumie trzy okazałe mieszkania.

Elewacja frontowa z trzema osiami okien była w domu nr 353 pierwotnie, z wyjątkiem parteru, podzielona na regularne kwadratowe pola. Jednak ornament geometryczny został w projekcie uzupełniony o biegnące naprzemiennie gładkie i szorstkie powierzchnie tynku. Powierzchnia elewacji parteru była w zachowanych planach ozdobiona drobnymi pionowymi rowkami, które zrealizowano w trakcie budowy. Zachowano też podział pozostałej części fasady pionowymi pasami. Jednak pierwotnie zaprojektowany prosty ornament geometryczny został zastąpiony bogatszym i bardziej dekoracyjnym, czysto secesyjnym, grawerowanym wzorem. Bardziej wyrazistego kształtu nabrał w trakcie realizacji również pas pod gzymsem kordonowym, oddzielający parter od pozostałej części elewacji frontowej. Pojawiły się, nieobecne w projekcie, geometryczne wzory pod oknami, podkreślone ciemnoczerwonym tłem. Geometryczne ornamenty wykonane są w tynku i w połączeniu z prostymi materiałami wskazują na inspirację autora projektu modernizmem, stylem art deco, lub też odwrotnie – jego przywiązanie do późnej secesji. Piękno elewacji frontowej podkreślają zachowane oryginalne okna i dwuskrzydłowe drzwi wejściowe. Dekoracja elewacji domu nr 354 nawiązuje do dekoracji sąsiedniego domu i rozwija ją w niektórych szczegółach. Dom zachował również oryginalne drzwi wejściowe. Jednak ogólne wrażenie psują nieco nowe okna plastikowe, choć udało się zachować pierwotny podział skrzydeł okiennych.

Dom nr 353 był własnością Urzędniczej Spółdzielni Mieszkaniowej w Jiczynie jeszcze w latach 30. XX wieku. W tym czasie mieszkał tutaj między innymi ówczesny dyrektor gimnazjum Václav Trojan.